مینا کاری! حتماً پیش آمده که ذوق و غریضه ما هنگام مواجهه با آثار صنایع دستی گوناگون و متنوع ایرانی جلب شود. و لحظه‌ای فکر تزیین خانه با دکوری‌های دست‌ساز هنرمندان توانمند این مرز و بوم، ما را سر ذوق بیاورد. قصد داریم با مقدمه‌ای بر میناکاری به جهان زیبای رنگ‌های درخشان مینا وارد شویم.
دیدن ظروف مینا همچون گلدان، بشقاب، چراغ با لعاب و نقش‌های مختلف آبی و بدنه زیبای نقره ای و مسی و شیشه‌ای ما را به وجد می‌آورد. به خصوص ظروفی که در شهر هنرپرور و تاریخی اصفهان تولید می‌شوند. اما از مینا چه می‌دانیم؟
میناکاری چگونه به وجود آمده، ذوق بشر چگونه این تکنیک زیبا را بکار گرفته و ماندگار کرده‌است. چگونه وسعت میناکاری از زیورآلات تزیینی تا ظرف و ظروف کاربردی درآشپزخانه امتداد یافته و حالا در لعاب رنگی و نقش‌های درخشان آسمانی بر ظروف مس ایرانی جای گرفته است؟
مجله سره در این سری مطلب شما مخاطب با ذوق را با میناکاری، تکنیک، انواع آن و در ادامه مطالب با تاریخچه رواج میناکاری در اروپا و ایران آشنا می‌کند.
مواردی که در این مقاله بررسی خواهیم کرد:
- میناکاری، مقدمه
- میناکاری در لغت
- میناکاری، تعاریف و شیوه‌ها
- انواع مینا و شیوه‌های مرسوم
- مینا کاری حجره‌ای یا مینای خانه‌بندی
- مینای نقاشی
میناکاری، مقدمه
میناکاری که میناسازی یا میناگری هم نامیده می‌شود در زبان انگلیسی مینای شیشه‌ای Vitreous enamel و بعضاً مینای چینی نیز خوانده می‌شود. مینا نوعی روکش لعابی است که با جوشاندن شیشه پودر شده به شکل زیرلایه‌ای و با پخت بین 750 تا 850 درجه سانتی‌گراد (1380 و 1560 درجه فارنهایت) ساخته می‌شود. پودر شیشه‌ای ذوب می‌شود، یه جریان می‌افتد و سپس به شکل پوششی شیشه‌ای، نرم و با دوام سخت می‌شود. این کلمه از لاتین vitreum -مرتبط با ویترای– به معنی “شیشه” آمده است.
میناکاری در واقع هنر تزیین فلزات (بعضاً شیشه و سرامیک) با مواد رنگین مات یا شفاف با کمک گرفتن از آتش است. میناکاری را می‌توان یک هنر آزمایشگاهی نیز به شمار آورد.
میناکاری در لغت
نزدیک‌ترین معنای لغوی برای مینا به معنی آسمان آبی است.
رنگ لعاب زیر نقوش معمولاً به رنگ‌های آبی، سبز و گاهی قرمز می‌باشد. اگر با ذوق هنری به داخل نقوش مینا خیره شویم یادآور تصور گستره آبی زیبای آسمان است. شاید به همین خاطر است که اسم این هنر را میناکاری نامیده‌اند.
میناکاری، تعاریف و شیوه‌ها
میناکاری تزیین اشیایی از قبیل مس، طلا، نقره، ورشو، آهن، برنج و بعضی اوقات کاشی، سرامیک و شیشه است. میناکاری با استفاده از رنگ‌های مینایی که به رنگ‌های آتشین نیز معروف هستند ساخته می‌شود. بدین طریق اول روی ظرف با لعابی یکنواخت آستر عموماً به رنگ سفید می باشد حدود 750 درجه سانتی‌گراد پخته می‌شود و در مرحله دوم با رنگ‌های مینا روی ظرف را با طرح های بسیار ظریفی نقاشی می‌کنند و در نهایت با درجه حرارتی کمتر می پزد. بهترین و معمول‌ترین زیرساخت برای میناکاری فلز مس است. رنگ‌های مورد استفاده در میناکاری به رنگ‌های نسوز معروفند که عموماً از ترکیب اکسید فلزات با انواع مشخصی از نمک ها به دست می آیند.
اصطلاح مینا اغلب محدود به کار بر روی فلز است. اساساً همین تکنیک مورد استفاده با شیوه‌های دیگر با اصطلاحات مختلفی شناخته شده است: روی شیشه به عنوان شیشه لعابی یا «شیشه نقاشی شده» و روی سفال به آن لعاب مینایی، «سفال میناکاری» یا میناکاری می گویند. این شیوه از هنر میناکاری ، هنرمند سازنده میناکار یا میناگر و لعاب تولید شده مینا نامیده می‌شود.
انواع مینا و شیوه‌های مرسوم
مینا کاری حجره‌ای یا مینای خانه‌بندی
در این هنر-صنعت، نقوش اسلیمی طرح را به وسیله سیم های نازک فلزی روی سطح فلز پدید می آورند. پس از آن این سیم‌ها را با رنگ مینایی و یا به وسیله لحیم‌کاری ثابت می‌کنند. آنگاه بخش‌های به وجود آمده را با رنگ‌های گوناگون مینایی پر می‌کنند. هنگامی که این عمل به اتمام رسید مینا را در کوره مخصوص می‌گذراند.
مینای نقاشی
روشی مرسوم که امروز در عموم شهرها رایج است. به این صورت که نقش‌های مینا بر روی لعابی شفاف شکل می‌گیرد. به منظور میناکاری ابتدا استاد مسگر یا دواتگر شیئ لازم را بر اساس طرح مورد نظر می‌سازد. سپس استاد میناکار روی آن را با لعابی سفید پوشش می‌دهد. پس از دو یا سه بار لعاب‌دهی سپس روی سفال نقاشی می‌شود و برای آخرین بار به کوره می‌رود.
در گذشته رنگ‌های بکار گرفته شده گیاهی یا معدنی بودند. امروزه شفافیت مینا از وجود اکسید قلع بدست می‌آید.
خواننده گرامی؛ پس از آشنایی با مقدمه‌ای بر میناکاری، مجله سره شما را به خواندن قسمت دوم این مطلب با عنوان تاریخچه میناکاری در اروپا دعوت می‌کند.
- همچنین شما خواننده باذوق می‌توانید محصولات میناکاری سره را با بالاترین کیفیت و مناسب‌ترین قیمت از فروشگاه اینترنتی گالری سره خریداری کنید.
دیدگاه خود را بنویسید