شاخصه‌های اصلی هنرهای سنتی
هنرهای سنتی جنبه هنری دارند و در آن سنت‌ها و فنون و روش‌های ویژه هنری و ابزار و مواد خاصِ با‌کیفیت پذیرفته به کار می‌رود. داشتن جنبه هنری، تفاوت و مرز بین هنرهای سنتی و صنایع دستی را مشخص میکند.
- هنرهای سنتی از پشتوانه اعتقادی و بینشی و‌اندیشه متعالی برخوردار است.
- ریشه در تاریخ دارد و حامل میراث فرهنگی و هنری است.
- کمک‌رسان به رشد و تعالی انسان است و به عنوان یک امر خیر ساخته و پرداخته می‌شود.
- یک محصول فرهنگی است و حامل پیام و محتوای پرارزش است.
- جز صنایع مستظرفه است.
* توضیح: در صنایع مستظرفه جنبه‌ی زیبایی آثار بیشتر از جنبه‌ی کاربردی آن است. صنایع مستظرفه، عبارت است از آثاری که نقش و‌نگار با تأکید بر تزئینی بودن اثر، در نهایت ظرأفت و دقت بر آنها اجرا می‌شود، مانند: طراحی، نقاشی، تذهیب، تشعیر، نگارگری و…
دسته بندی هنرهای سنتی
هنرهای سنتی ایران، گروهی ازهنر‌های پر پیشینه کشورمان نظیر صنایع دستی، خط و خوشنویسی، معماری سنتی، موسیقی سنتی، نمایش‌های سنتی ( من جمله تعزیه )، لباس‌های سنتی و … را شامل می‌شود که هر یک برای خود جایگاه خاص و ویژه‌ای داشته و دارد و در طول تاریخ با تحولات و فراز و فرود‌های متعددی رو به رو بوده و در حال حاضر هم تبلور عینی فرهنگ و هنر اصیل و پر مایه ایران است.
بخوانید: نماد سرو در هنرهای سنتی
5 دسته عمده هنرهای سنتی ایران
- شعر و ادبیات
- موسیقی
- معماری و هنرهای وابسته
- نمایش‌های سنتی و آیینی
- صنایع مستظرفه
تعریف هنر از دیدگاه‌های مختلف
هنر عبارتست از کیفیت بیان و اداء یک مطلب به شکلی زیبا و ظریف و توام با ذوق در هنر، اصل اول این است که هنرمند یک پیام و مقصود و مضمونی را که در ذهن داشته باشد، بخواهد آنرا به مخاطبین خودش تعلیم بدهد و به ذهن‌ها و دل‌ها برساند و در آن رسوخ بدهد و دوم اینکه این کار را با ظرأفت و زیبایی و بصورت جاذبه دار انجام دهد که این را ما هنر میگوئیم.
- محتوای حقیقی هنر باید روح تقوی و طهارت را در انسان‌ها زنده کند و ما که از هنر استفاده می‌کنیم، باید مواظب باشیم که آن خنجر تیز آبدیده هنر در ما آن حقیقت و جوهر ارزشمند تقوی را در هم نشکند و نابود نکند.
- هنر در صورتی ارزش دارد که محتوایی داشته باشد و چیزی را بیاموزد.
- خطی را که مردم تعقیب می‌کنند، روشن میکند و در کل برای سعادت و رستگاری مردم یک عامل باشد، این هنر را هنر متعهد مینامند.
- حافظ شیرازی تنها هنرمند نیست، بلکه معارف بلندی نیز در کلمات او وجود دارد. این معارف فقط با هنرمند بودن بدست نمی‌آید، بلکه پشتوانه‌ای فلسفی و فکری لازم دارد.
- کار هنر با محتوا پایان نمی‌یابد، قالب نیز ارزش بسیار دارد؛ ظرف نازیبا مظروف زیبا را زشت جلوه می‌دهد. هنرمند هم در فرم و قالب هنر خود و هم در قالب مضمون تعهد دارد.
- هر‌ایده، اندیشه و انقلابی که در قالب هنر نگنجیده، ماندنی نخواهد بود.
بخوانید: فواید ظروف سفالی
هنر در سخن مشاهیر
- ارسطو: هنر تقلیدی از طبیعت است.
- تولستوی: هنر انتقال تجربه شخصی هنرمند و سرایت دادن این احساس به دیگران است.
- هگل: هنر کوششی برای ایجاد زیبایی است.
- هانری برگسون: هنر صرفاً مشاهده مستقیم واقعیت است.
دسته بندی هنر در گذشته:
- هنرهای زیبا که در خدمت هیچ مقصود عاجل نیست و فراورده‌ی آن ارزشی در درون خود دارد: موسیقی – هنرهای دستی – هنرهای ترسیمی – ادبیات – معماری – هنرهای نمایشی.
- هنرهای سودمند ( هنرهای کاربردی )، دارای هدفی فراتر از خود اثر هنری می‌باشد. مانند سفالینه‌ی منقوش.
گروه‌های هنر در فضای آموزشی
- هنرهای آوایی: که شامل هنرهای سمعی و شنیداری همچون شعر و موسیقی می‌باشد.
- هنرهای بصری: هنرهای مبتنی بر طرح که اساساً حس بینایی را مخاطب قرار می‌دهند. مانند: نقاشی، پیکره‌سازی، معماری، و هنرهای مشتق مثل گرافیک، طراحی صنعتی و طراحی داخلی در اینجا هنرهای تجسمی نیز مطرح است که در حقیقت به معنی هنر‌هایی است که در آنها ماده‌ی اولیه مجسم و شکل‌پذیر است؛ مثل معماری و پیکرسازی.
- هنرهای دراماتیک: که ترکیب و تألیفی از هنرهای آوایی و هنرهای بصری هستند؛ مانند تئاتر و سینما.
وجوه مشترک آثار هنری
- تخیل به عنوان مهمترین عامل در شکل‌گیری اثر هنری است.
- آثار هنری از عاطفه و احساس هنرمند سرچشمه میگیرد نه از تفکر منطقی و عقلانی او.
- چند معنایی بودن و چند منشوری بودن وجه مشترك سوم تمام آثار هنری است، به این معنا که آثار هنری از تخیل و عاطفه سرچشمه میگیرد و نمیتواند معنای تک بعدی داشته باشد. از این رو است که هر کس در برابر آثار هنری می‌ایستد دریافت و استنباط خاص خودش را دارد.
هنرهای هفت گانه:
- هنرهای دستی: مانند مجسمه سازی، قالی بافی، منبت کاری، شیشه گری و …
- هنرهای ترسیمی: مانند خطاطی و نقاشی
- موسیقی: چهار رکن اساسی در هنر موسیقی وجود دارد که عبارتند از : سازنده ساز – خواننده – رهبر گروه – اهنگساز
- معماری: هنری است که از طراحی، نقشه کشی تا اجرای یک اثر هنری را شامل می شود و میخواهد فضا را به صورت سه بعدی، برای بیننده ترسیم کند.
- حرکات نمایشی: مثل حرکات آکروباتیک، رقص و …
- ادبیات: مثل شعر، داستان، فیلم نامه، نمایش نامه و …
- سینما، فیلم و تئاتر: فیلم این قابلیت را دارد که تمام هنرهای شش گانه قبلی را می توان در آن نمایش داد، به همین دلیل تاثیر بیشتری از سایر هنرها دارد.
بخوانید: نقش و نماد در هنرهای سنتی
واقعیت‌های مهم درباره هنر:
- هنر در زمان شکل میگیرد و وابسته به زمان است.
- جریانات اجتماعی، سیاسی، مذهبی، فرهنگی، اقتصادی و … در هنر تاثیر شگرف دارند.
- هنر هدف دارد و مانند آینه تلاش میکند تا برگردان تصویری از جامعه و تاریخ باشد.
- جامعه بدون هنر، پژمرده و مرده است.
- برقراری روابط با مخاطب، از دل هنر پدید می آید و هر دو از یک جنس به شمار می روند. روابط شاخه ای از هنر نیست، بلکه ایجاد روابط عین هنر است.
- چنانچه جامعه ای از آثار هنری خالی باشد، در زندگی فردی و اجتماعی آن خلاء عظیمی بوجود خواهد آمد، همانگونه که روابط را حذف کنیم زندگی موازنه خود را از دست می دهد، زندگی بدون رنگ و شعر، بدون معماری، بدون نقاشی، بدون موسیقی، سینما و تئاتر و دیگر ابزارهای هنری، ناقص است و کمبود آن انسان را در خلاء رها خواهد کرد.
- هنر ضرورت یک جامعه است، ضرورتی است که در جهت رشد و باروری اندیشه ها و فرهنگ و زندگی جاری است.
- هر نوع هنری حتی اگر از نوع سطحی ترین هنرها باشد، در صورتی که در خدمت فکر و اندیشه درآید، قابل توجه است، اما اگر هنر در خدمت فکر و اندیشه نباشد، باید آن را فراموش کرد.
- هنر را نمیتوان در قرنطینه نگه داشت: هنر همیشه پابرجاست، مثل یک کوه مقاوم و استوار است، فرهنگ سازی می کند و زایش دارد.
- هنر باید ضمن حفظ جنبه های هنری خود، پیشگام مردم و جامعه حرکت کند. هنر نمیتواند پسگام مردم باشد حتی هنری که همگام با مردم باشد هنر واقعی نیست. هنرمند باید بتواند از مردم پیشی بگیرد و به جامعه نگاه کند.
- هنر از دل مردم می جوشد، اما هنرمند چیزی به مردم می دهد که یا نمیدانند و یا کمتر می دانند و معمولا بی توجه از آن عبور کرده اند.
- آثار هنری، تجارب انسانی است که شکل گرفته و ما از دریچه حواسمان به آنها می نگریم. هر اثری بر اساس قواعد زمان و مکان و تمدن خاص بنا شده است. در درک این مفاهیم باید مثل هنرمند رفتار کرد.
دیدگاه خود را بنویسید